به گزارش ایران‌پژواک، قزوین از گذشته تا کنون به دلیل شرایط جغرافیایی با خشکسالی روبه‌رو بوده از همین‌روی در گذشته احداث آب انبار یکی از راهکارهای تأمین آب بوده به همین جهت آب‌انبارهای بسیاری توسط افراد مختلف در قزوین احداث شده که در حال حاضر بنای تعدادی از آن‌ها در بافت تاریخی شهر پابرجاست.
آب انبار سردار بزرگ
در دوره فتحعلی شاه قاجار ۲ تن از سرداران وی به نام‌های محمدحسن‌خان و حسین‌خان سردار، اهل قزوین بودند که در جنگ‌های ایران و روس شجاعت‌های بسیاری از خود نشان دادند و بعد از پایان جنگ‌ها تصمیم به ساخت برخی بناهای عام‌المنفعه در داخل قزوین گرفتند.
۲ آب انبار در قزوین از بناهایی است که این ۲ سردار دستور ساخت آن را صادر کردند؛ یکی از آب‌انبارها در خیابان راه‌آهن و منتسب به برادر بزرگ‌تر و یکی دیگر در خیابان تبریز و منتسب به برادر کوچک‌تر است.
آب‌انبار سردار بزرگ که به بزرگ‌ترین آب‌انبار تک گنبدی ایران معروف است در سال ۱۲۲۷ هجری قمری ساخته‌شده و مانند سایر آب‌انبارها دارای سردر، راه‌شیر، پاشیر و مخزن است، راه شیر آب‌انبار نیز ۵۰ پله دارد و ابعاد آن نیز ۱۷×۱۷×۱۷ اندازه‌گیری شده است.
عظمت گنبد این آب‌انبار در نوع خود بی‌نظیر است؛ در بالای گنبد آب‌انبار یک بادگیر کوچک قرار دارد و مردم محله راه‌ری قزوین قبل از لوله‌کشی آب در شهر سال‌ها از این آب‌انبار برای تأمین آب آشامیدنی خود استفاده می‌کردند.
آب این آب‌انبار از قنات تأمین می‌شده و قطر دیوارهای آن در حدود ۳ متر است و در ساخت آن از مصالحی همچون آجر، شفته‌آهک، ساروج استفاده‌شده است.
آب‌انبار سردار کوچک
آبگیر با شکوه دیگری توسط برادران سردار به سال ۱۲۲۹ در شمال مسجد – مدرسه سردار ساخته شده که ازنظر وسعت و ظرافت بسیار چشمگیر است. مخزن پلانی مربع به ابعاد تقریبی ۲۰ متر دارد که در مرکز این مربع ستون عظیمی قرار گرفته که اندازه جرز هر ضلع آن چهار متر است و بار چهار تویزه را تحمل می‌کند.
به این ترتیب پلان مربع آبگیر در سقف به چهار مربع کوچک‌تر تقسیم شده و هر یک از این قسمت‌ها توسط گنبد خفته‌ای پوشش شده است که در مرکز هر گنبد بادگیر یا بخارکش کوچکی تعبیه‌شده که کار تهویه را انجام می‌دهد.
طاق‌نماهای ۲ طرف سردر ورودی که با کاشی‌کاری تزئین شده، رسمی‌بندی سردر، راه‌آب ۳۸ پله‌ای، کتیبه مرمر به نستعلیق، ازاره سنگی پلکان و تزئینات کاشی و آجر تشخص ویژه‌ای را به این آب‌انبار بخشیده است..
آب‌انبار مسجد جامع
کهن‌ترین آب‌انبار موجود قزوین در شمال جلوخان مسجد جامع قرار دارد که به سال ۱۰۹۳ قمری توسط علی‌خان یکی از امیران شاه سلیمان صفوی ساخته شده است. یکی از ۲ گوشوار طرفین سردر آب‌انبار از بین رفته و از تزئینات متعارف نیز نشانی نیست.
مسقف راه شیر به شکل طاق آهنگ با قوس تیزه دار ساخته شده و ۲ فضا با طاق چهاربخشی در ابتدا و انتهای آن قرار دارد و سقف مشبکی در وسط کار تهویه را انجام می‌دهد. مخزن آبگیر که گنجایش ۱۸۰۰ مترمکعب آب دارد با شیوه سه گنبد پوشش یافته و پلکانی جداگانه برای لایروبی دارد. قطر دیوارهای چهارسوی مخزن به ۲.۴۰ متر می‌رسد.
اتصال به شبکه شهری، کتیبه مرمرین به خط نستعلیق ممتاز، راه شیر چهل‌پله‌ای و کف سازی آجری که نحوه عایق‌بندی آن بسیار مهم است از ویژگی‌های این آب‌انبار به شمار می‌رود.
آب‌انبار حکیم
حاج میرزا حکیم از پزشکان قدیمی قزوین در سال ۱۲۴۴ آبگیر بزرگی را روبه‌روی مسجد جامع بنا کرد که به نام حکیم مشهور است. سر در زیبای این آبگیر که دارای رسمی بندی است به راه شیری می‌پیوندد که در فضای آغازین آن ۲ سکوی سنگی در ۲ سویش قرار دارد و کاربندی سقف آن به زیبایی‌اش افزوده است.
طاق مخزن به‌صورت آهنگ و آجری است که بیش از ۹۰۰ مترمکعب آب را در خود جای می‌دهد. این آب‌انبار ۳۶ پله دارد و کتیبه سر در آن از کاشی لاجوردی است، هم‌زمان با آب‌انبار حکیم سقاخانه‌ای نیز در مقابل آن ساخته‌شده که هنوز پابرجاست.
آب‌انبار حاج کاظم
این آبگیر نیز در انتهای خیابان تبریز که یکی از محلات کم آب شهر است به‌وسیله مرحوم حاج کاظم کوزه‌گر به دستیاری حاج اسماعیل در سال ۱۲۵۶ بنا شده و از نظر گنجایش و زیبایی کم‌نظیر است.
نمای سر در رفیع و باشکوهی که طاق آن رسمی بندی شده و ۲ طاق‌نما در طرفین دارد به‌تمامی به کاشی‌کاری مزین است. در قسمت ورودی راه شیر که ۴۰ پله از سنگ تراشیده دارد چهار سکو در ۲ طرف با ۲ فضای خستگی‌گیر ساخته شده و طاق آهنگ با قوس جناغی آن پوشش داده که ۲ کاربندی نیم کار زیبایی خاصی به آن بخشیده است.
مخزن آبگیر پلانی مستطیلی دارد و با طاق پوشش داده شده و قطر دیوارهای آن به سه متر می‌رسد که می‌تواند بیش از ۲۳۰ هزار لیتر آب را در خود ذخیره کند. ۲ بادگیر یا هواکش بلند مزین به کاشی و آجر تراش که در پایین چهارضلعی است و سپس به هشت‌ضلعی تبدیل می‌شود و ۲ کتیبه مرمرین به نستعلیق ممتاز از برجستگی‌های خاص این آبگیر به شمار می‌روند.
آب‌انبار زنانه بازار
این آبگیر توسط مرحوم حاج ملأ عبدالوهاب از علمای بنام دوره قاجار قزوین در کنار مسجد سلطانی بنا شده و ورودی آن از مسگر بازار است و راه‌شیر ۴۳ پله‌ای آن پوششی از طاق آهنگ دارد و فاقد تزئینات است.
مخزن این آب‌انبار گنجایش ۲۳۵۰ مترمکعب آب را دارد و به شکل مستطیل بوده و در وسط آن چهار ستون بزرگ کار نگهداری سقف را که از ۱۰ گنبد کوتاه تشکیل‌شده را انجام می‌داده است. پنج بادگیر مرتفع و پلکانی باریک در مخزن برای لایروبی به شبستان شمال غربی مسجدالنبی (ص) راه دارد که از ویژگی‌های این آب‌انبار محسوب می‌شوند.
آب‌انبار آقا
این آبگیر که از آثار دوره قاجاری است در خیابان مولوی در نزدیکی مسجد آقا قرار دارد. سردر آب‌انبار که مزین به کاشی معقلی است به راه‌شیر ۳۰ پله‌ای آن می‌پیوندد. مخزن آب‌انبار آقا طرح مستطیل نامنظم دارد با دیوارهایی به قطر ۲.۲۰ متر از شفته‌آهک و روکش ساروج بنا شده گنجایش حدود ۸۰۰ مترمکعب آب را داراست.
آب‌انبار ملاوردیخان
در قسمت شمالی مسجد و مدرسه ملاوردیخان، آبگیری است که به گواهی کتیبه نستعلیق ممتاز مرمرین آن در سال ۱۱۷۷ بنا و به سال ۱۲۵۱ مرمت شده است، بانی اول و دوم آن مولاوردیخان نام داشته است؛ خان اول معاصر کریم‌خان زند و خان دوم نواده وی بوده؛ ترکیب متناسب سنگ و کاشی در تزئین سردر این آب‌انبار فوق‌العاده چشمگیر است.
انتهای پیام
ارسال نظر