به گزارش ایران‌پژواک، فائزه فیروزپور کارشناس حوزه سلامت، در مقاله‌ای به تأثیر پاندمی کرونا بر سلامت مادران، اشاره کرده است.

در مقاله‌ای که اخیراً در تاریخ ۲۰ می ۲۰۲۴ چاپ شده، مطالعه‌ای در کشور برزیل نشان داد که آمار کلی مرگ مادری (maternal rate) طی پاندمی کووید در این کشور افزایش نگران‌کننده‌ای داشته است. مطالعه اخیر در برزیل نشان‌دهنده زنگ خطر پاندمی کووید ۱۹ بر سلامت مادران بود. طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی، مرگ مادر از زمان حاملگی تا ۴۲ روز بعد از زایمان، صرف‌نظر از مدت و محل حاملگی، به هر علتی مرتبط با بارداری، تشدید شده در بارداری یا به علت مراقبت‌های ارائه شده طی بارداری، اما نه به علت حادثه یا تصادف، تعریف می‌شود. کاهش مرگ و میر مادران از تعهدات سازمان بهداشت و درمان هر کشور بوده و یکی از مهم‌ترین شاخص‌های پیشرفت کشورها محسوب می‌شود.

در سال ۲۰۲۰ آمار مرگ مادران نسبت به میانگین سال‌های قبل ۴۰ درصد افزایش داشته است. همچنین، در سال ۲۰۲۱ نیز افزایش قابل توجهی در این عدد دیده شد و کووید ۱۹ علت ۶۰ درصد از موارد مرگ مادری در این سال شناخته شد. این موضوع به تأثیر جدی پاندمی کرونا بر زنان باردار و زنان پس از زایمان اشاره دارد. با توجه به اهمیت سلامت مادران، سازمان بهداشت جهانی ۷۰ مرگ مادری در هر صد هزار تولد زنده را هدف اصلی بهداشتی در سلامت مادران قرار داده است؛ این در حالی است که در طول پاندمی کووید، ۱۱۰ مرگ مادری به ازای صد هزار تولد زنده را شاهد بودیم. به رغم بهبود سیستم بهداشتی و درمانی و افزایش آگاهی جامعه در مورد اهمیت سلامت مادر بر سلامت جامعه، افزایش قابل توجه مرگ مادری طی دوران پاندمی کووید در برزیل باعث شد مجدداً به آمار مرگ مادری در سال ۱۹۸۰ برگردیم. مورد دیگری که در مطالعه برزیل به آن اشاره شد، بروز بیشتر مرگ مادری در نواحی شمالی و شمال شرقی این کشور در سال ۲۰۲۰ بود؛ این در حالی بود که در سال ۲۰۲۱ اکثریت موارد مرگ مادری در نواحی مرکزی و جنوبی کشور رخ داد. این تفاوت در سطح جغرافیایی می‌تواند به دلیل تفاوت در زمینه ژنتیکی افراد، دسترسی به امکانات بهداشتی مانند دسترسی سریع به خون و فرآورده‌های آن در موارد بروز سپسیس، اختلالات انعقادی و خونریزی پس از زایمان و سایر اختلالات دستگاه ایمنی، مراقبت‌های بارداری اولیه شامل واکسیناسیون، شیوع افزایش‌یافته کرونا و میزان مرگ ناشی از آن باشد.

سناریوی شناخته‌شده در این مطالعه در فاصله ماه‌های مارس و ژوئن ۲۰۲۱، با افزایش ۴۱۳ درصدی مرگ مادری در سنین بین ۳۵ تا ۴۹ سال در نواحی جنوبی برزیل بود. در سایر کشورهای در حال توسعه نیز الگوی مشابهی در افزایش مرگ مادری در دوران کرونا دیده شده است. با توجه به اینکه از میان کشورهای در حال توسعه، برزیل جمعیت قابل توجهی دارد، اطلاعات آماری به دست آمده قابل اتکا می‌باشد ولی این روند در سایر کشورهای در حال توسعه نیز مشاهده شده است. به طور مثال، در شیلی آمار مرگ مادری از ۱۹.۲ به ۲۸.۱ در هر صد هزار تولد زنده رسیده است. در کشورهای آسیای میانه، آمار مرگ مادری از ۱۸.۵ تا ۳۶.۵ در هر صد هزار تولد زنده در طی پاندمی کووید متغیر بوده است که از سال‌های گذشته واضحاً بیشتر بوده است. کلمبیا به عنوان کشوری که به هدف سازمان بهداشت جهانی در مورد سلامت مادران نرسیده و پیش از پاندمی نیز گزارش آماری بالایی داشته است، طی پاندمی کووید افزایش مرگ مادری از ۸۰ به ۸۷ در هر صد هزار تولد زنده داشته است.

در کشورهای توسعه‌یافته نیز یافته‌ها در تأیید تأثیر کووید ۱۹ بر مرگ مادری ارائه شده‌اند. به طور مثال، داده‌های آماری در آمریکا تأثیر چشمگیر کووید ۱۹ بر مرگ مادری را تأیید می‌کنند. در سال ۲۰۱۹، مرگ مادری در آمریکا ۲۰.۱ در هر صد هزار تولد زنده بود که به ترتیب به ۲۳.۸ و ۳۲.۹ در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ رسیده است. لازم به ذکر است که داده‌ها مؤید تأثیر تفاوت نژادی در میزان مرگ و میر می‌باشند به صورتی که آمار مرگ مادری در جمعیت سیاه‌پوست دو و نیم برابر جمعیت سفیدپوست (۶۹.۹ در برابر ۲۶.۶ در هر صد هزار تولد زنده) بوده است.

علاوه بر آن، در مطالعه دیگری که در سال اول پاندمی کرونا در ایالات متحده انجام شده است، میزان مرگ و میر مادران همزمان با عفونت تأیید شده کرونا بین ۷۹.۱ تا ۲۳۲.۹ در هر صد هزار تولد زنده بین آوریل و دسامبر ۲۰۲۰ متغیر بوده است. این آمار افزایش ده برابری نسبت به مرگ و میر مادران بدون ارتباط با کرونا را نشان می‌دهد.

مرگ مادری متأثر از عوامل مختلفی است که عبارتند از: کیفیت مراقبت‌های پیش از بارداری، حین بارداری و پس از زایمان؛ دسترسی به امکانات اولیه بهداشت مادران شامل واکسیناسیون مادر باردار؛ و عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه که می‌توانند بهداشت مادر باردار را تضمین کنند. اگرچه آمارهای ذکر شده در کشورهای مختلف متفاوت بوده‌اند، علل بیولوژیکی و تفاوت‌های ژنتیکی در جوامع مختلف تنها علت این تفاوت نیستند. در طول پاندمی کووید، فشارهای مختلفی بر شیوه درمانی و سیستم بهداشت و درمان کشورها اعمال شده است که می‌تواند مراقبت‌های روتین مادران باردار را تحت تأثیر قرار داده باشد. طی پاندمی کووید، افزایش مشکلات در مراقبت‌های زایمانی، موانع در دسترسی به تسهیلات زایمانی برای همه افراد و کمبود تخت‌های مراقبت ویژه برای مادران با عوارض زایمانی، باعث تضعیف سیستم بهداشت و درمان در زمینه مادران شده است.

در سال ۲۰۲۲، به دنبال کنترل کووید ۱۹ در بسیاری از نقاط جهان و واکسیناسیون همگانی، کاهش قابل توجهی در مرگ مادران به میزان ۵۷.۷ در هر صد هزار تولد زنده مشاهده شد. اگرچه آمار دقیق ۲۰۲۳ هنوز در دست نیست، پیش‌بینی می‌شود که این روند کاهشی ادامه داشته باشد و تلاش‌ها در سطح جهانی برای رسیدن به هدف کمتر از ۳۰ مرگ مادری در هر صد هزار تولد زنده ادامه دارد. با توجه به اهمیت بنیان خانواده و نقش حیاتی مادر در رشد و پرورش کودکان، سازمان بهداشت جهانی سلامت مادران را در اولویت اصلی خود قرار داده است. در مطالعه‌ای در برزیل در سال ۲۰۲۲ نشان داده شده است که طی دو سال اول پاندمی کووید ۱۹، بیش از ۴۰,۰۰۰ کودک مادر خود را از دست داده‌اند که می‌تواند اثرات چشمگیری در رشد و تکامل رفتاری کودکان داشته باشد و آسیب‌پذیری کودکان در برابر مسائل عاطفی و رفتاری را در درازمدت افزایش دهد.

در راستای ارتقای سلامت مادران، نظام مراقبت مادران باردار با هدف کاهش مرگ و میر مادران توصیه‌هایی جهت افزایش آگاهی‌بخشی جامعه ارائه کرده است:

الف) آموزش زایمان صحیح به تیم سلامت، متخصصین بهداشتی و ماماها. در بسیاری از مناطق جهان، به دلیل موانع فرهنگی و اقتصادی، افراد در خانه زایمان می‌کنند. آموزش صحیح مهارت‌های مامایی به گروهی از افراد باعث عملکرد قابل قبول در آنها و مدیریت عوارض احتمالی می‌شود. تا سال ۲۰۱۰، تقریباً ۶۶ درصد از کشورهای جهان به هدف ۸۰ درصد از تولدها در حضور یک فرد آموزش‌دیده رسیدند.

ب) مراقبت‌های اورژانسی بارداری که توسط سازمان بهداشت جهانی در چندین سطح ارائه شده است؛ شامل تأمین آنتی‌بیوتیک تزریقی، داروهای حین زایمان، منیزیم سولفات در موارد پره‌اکلامپسی و اکلامپسی، خروج دستی جفت از رحم، وسایل کمکی زایمان شامل فورسپس و وکیوم، اقدامات اولیه احیای نوزاد با ماسک و بگ بعد از تولد.

ج) دسترسی به سونوگرافی برای تشخیص زودهنگام حاملگی خارج‌رحمی و جلوگیری از خونریزی احتمالی، تشخیص مالفورماسیون‌های جنینی و حاملگی‌های مولار که منجر به سقط می‌شود.

د) مفاد حیاتی مراقبت از مادر در مناطق کم‌برخوردار شامل تأمین آب آشامیدنی سالم و امکانات رفاهی، بهبود دسترسی به خدمات یکپارچه مراقبت‌های دوران بارداری و دسترسی به سیستم ارجاع کارآمد در مواقع لزوم و خدمات آموزشی در راستای تداوم زایمان و مراقبت‌های پس از زایمان.

ه) شناسایی مادر بدحال از طریق چک لیست (MEOWS)، شناسایی سریع و به‌موقع علل پزشکی مرگ مادری شامل خونریزی حین زایمان، پره‌اکلامپسی/اکلامپسی، عفونت‌های باکتریایی و ویروسی و آگاهی بر پروتکل استاندارد بین‌المللی و دسترسی کامل به داروهای مورد نیاز.

به عنوان نمونه‌ای از مداخله موفق در بهداشت مادران، می‌توان به مالزی و سریلانکا اشاره کرد که به رغم نیمی از جمعیت زیر خط فقر، آمار بالای مرگ مادری را طی چهار دهه کاهش دادند. به‌طوری‌که مالزی از ۵۳۴ در هر صد هزار تولد زنده در ۱۹۵۰ به ۱۸ در هر صد هزار تولد زنده در ۱۹۹۱ رسید. همچنین سریلانکا از ۱۰۵۶ مرگ مادری در سال ۱۹۴۷ به ۲۷ در هر صد هزار تولد زنده در ۱۹۹۲ رسید. لذا توجه به توصیه‌های بهداشت جهانی در نائل شدن به هدف افزایش بهداشت مادران از طریق کاهش مرگ و میر مادری می‌تواند تأثیر چشمگیری داشته باشد.

نتیجه‌گیری

پاندمی کووید ۱۹ تأثیر چشمگیری بر سلامت مادران در سراسر جهان، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته داشته است. افزایش نگران‌کننده آمار مرگ مادری در برزیل و سایر کشورهای مشابه، اهمیت بهبود مراقبت‌های بهداشتی مادران را برجسته می‌سازد. با وجود پیشرفت‌های سیستم‌های بهداشتی و افزایش آگاهی عمومی، افزایش مرگ مادری در دوران پاندمی نشان‌دهنده نیاز به اقدامات جدی و پایدار برای حمایت از سلامت مادران است.

از جمله اقدامات ضروری، آموزش و تجهیز تیم‌های بهداشتی، فراهم کردن مراقبت‌های اورژانسی بارداری، دسترسی به سونوگرافی و بهبود خدمات بهداشتی در مناطق کم‌برخوردار است. نمونه‌های موفقی مانند مالزی و سریلانکا نشان می‌دهند که با اجرای دقیق توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی می‌توان آمار مرگ مادری را به طور چشمگیری کاهش داد.

سازمان بهداشت جهانی با هدف کاهش مرگ مادری به کمتر از ۳۰ مورد در هر صد هزار تولد زنده، سلامت مادران را در اولویت اصلی خود قرار داده است. در این راستا، تلاش‌های جهانی برای کنترل بیماری‌ها، افزایش واکسیناسیون و بهبود سیستم‌های بهداشتی ادامه دارد. با توجه به نقش حیاتی مادران در خانواده و جامعه، توجه به سلامت آنان نه تنها به بهبود کیفیت زندگی خودشان کمک می‌کند بلکه تأثیرات مثبت طولانی‌مدتی بر رشد و تکامل کودکان و در نتیجه بر کل جامعه خواهد داشت.

انتهای پیام