به گزارش ایران‌پژواک، در آستانه نوروز ۱۳۵۳ یکی از خبرنگاران خوش‌ذوق مجله «سپید و سیاه» گزارشی را درباره محلات قدیمی تهران تهیه کرد. بخش‌هایی از این گزارش را که در تاریخ ۲۹ اسفند در مجله یادشده منتشر شد به این شرح بود:
بازارچه مروی
قدیمی‌ترین بازارچه تهران بازارچه مروی است. این بازارچه که در خیابان پامنار قرار دارد یکی از قدیمی‌ترین محلات تهران است. در این محله ماجراها و حوادث بی‌شماری اتفاق افتاده است. بازارچه مروی در زمان آقامحمدخان به همت خان مروی از رجال آن روزگار ساخته شد. خان مروی علاوه بر بازارچه مسجد و حمامی در جانب آن بنا کرد و موقوفات زیادی را به آن اختصاص داد.
از حوادثی که می‌توان به آن اشاره کرد جریان اعتصاب بازاری‌ها و چوب بستن سید هاشم قندی نامی است...
مسجد جامع: مرکز تحصن معترضان
قدیمی‌ترین مسجد تهران مسجد جامع است که عنوان آن را مسجد جمعه هم می‌گویند و این مسجد در بازار بین‌الحرمین قرار دارد. در ضلع جنوبی این مسجد دو شبستان بسیار زیبا قرار گرفته که با گچ‌بری‌های زیبا آیات قرآن را به صورت کتیبه‌ای بر اطراف رواق آن نوشته‌اند. تارخی این کتیبه‌ها نشان‌دهنده قدمت این مسجد است، مسجد جامع در زمان مغول‌ها ساخته شده و در زمان صفویه کارهای ساختمانی آن پایان یافته است. در زمان فتحعلیشاه قاجار ضلع شرقی این مسجد را خراب کردند و میرزا مسیح تهرانی مجتهد متنفذ آن روزگار مسجد چهلستون را در آن قسمت بنا کرد. مسجد جامع تهران روزگاری مرکز حوادث بسیاری بود، از آن جمله می‌توان از تحصن مردم در مسجد علیه اقدامات گریبایدوف سفیر روس یاد کرد و نیز تحصن مردم به خاطر کشته شدن سید عبدالمجید در جنبش مشروطیت که مردم تحت رهبری سید عبدالله بهبهانی و سید محمد طباطبایی در این مرکز گرد آمدند و خواستار تاسیس عدالتخانه و استعفای عین‌الدوله شدند.
از مساجد قدیمی و مشخص تهران مسجد سپهسالار را را باید ذکر کرد که این مسجد به همت سپهسالار ساخته شد و تا سال‌ها مرکز تجمع مشروطه‌خواهان و مشروطه‌طلبان بود و یکی از حوادث تازه در این مسجد ترور هژیر در مسجد سپهسالار می‌باشد.
گذر لوطی صالح: گوش و بینی‌اش را بریدند!
گذر لوطی صالح قدیمی‌ترین گذر تهران است، لوطی صالح در جنوب بازار بین‌الحرمین و کوچه هفت‌تن قرار گرفته است. این گذر در زمان آقا محمدخان قاجار ساخته شد و چون لوطی صالح در این محل زندگی می‌کرد آن‌جا به نام او معروف شد.
لوطی صالح از درباریان متنفذ و یکی از نزدیکان آقا محمدخان قاجار بود و شاهزاده احمد میرزا عضدالدوله پسر فتحعلیشاه و پدر عین‌الدوله در کتاب خود به نام تاریخ عضدی درباره سرنوشت لوطی صالح می‌نویسد:
«روزی لوطی صالح در منزل برادر آقا محمدخان مهمان بود. او در این مهمانی تقلید آقا محمدخان را درمی‌آورد. فردای آن روز خبرچینان ماجرا را به گوش آقامحمدخان رساندند و او برادر خود و لوطی صالح را احضار کرد وقتی برادر شاه به حضور آقا محمدخان رسید شاه بی‌درنگ فرمان به اعدام او داد و او را با طنابی به چلچراغ سالن آویختند و به دار کشیدند.
شاه پس از آن رو به سوی لوطی صالح کرد و گفت: شنیدم که دوازده هزار تومان ثروت داری، یا این ثروت را تقدیم کن یا این‌که تو را خواهم کشت. لوطی صالح گفت: من بیش از هشت هزار تومان ندارم و آن را تقدیم کرد. آقا محمدخان پس از گرفتن ثروت او دستور داد تا بینی و گوش‌های لوطی صالح را بریدند آن‌گاه او را به عتبات تبعید کردند...»
محله لوطی صالح امروز ویرانه‌ای بیش نیست. این محله روزگاری منطقه اشراف‌نشین بود و اکثر سفارتخانه‌های خارجی و منازل درباراین در این محله مستقر بود.
یکی از حوادث تاریخی و بزرگی که در این محله به وقوع پیوست ماجرای قتل گریبایدوف سفیر روس است که از حوادث مهم دوران قاجاریه است.
عودلاجان: محله سنت‌های قدیمی
عودلاجان آخرین بازمانده یکی از چهار محله معروف تهران قدیم یعنی عودلاجان، چاله میدان، بازار و سنگلج است. سرنوشت، سه محله با نفوذ را دگرگون کرد؛ قسمت اعظم محدوده سنگلج با اعتبار تاریخی و یادگار معماری و زندگی خاص خود وداع کرد و به «پارک شهر» امروزی تبدیل شد و امروز چهره‌ای از این محله به جای مانده که کمتر می‌توان در کوچه پس کوچه‌های آن اثری از گذشته دید.
چاله‌میدان و بازار نیز هر کدام به فراخور تغییر یافته‌اند و تنها عودلاجان است که با سنت‌هایش باقی مانده و همان خصوصیات پنجاه سال پیش را دارد.
اکنون ۲۸ هزار نفر در عودلاجان زندگی می‌کنند در حالی که جمعیت متحرک این محله را ۸۲۸ هزار نفر شمارش کرده‌اند. ساکنان عودلاجان هنوز هم به شیوه تهرانی‌های قدیم زندگی می‌کنند و در این محله هزاران چاه نزدیک به هم وجود دارد.
گراندهتل: محل تجمع روشنفکران
قدیمی‌ترین هتل تهران هتل دوفرانس نام داشت که یک فرانسوی ساکن ایران آن را ساخت. این محل اقامتگاه مسافرین و مهمانان خارجی بود که در زمان ناصرالدین شاه به تهران می‌آمدند. دکتر فوریه که طبیب مخصوص ناصرالدین‌شاه بود و وقتی به ایران آمده بود چند شبی در این هتل زندگی کرد در خاطرات خود درباره این هتل چنین نوشته است:
«هتل فرانسه را یکی از هم‌وطنان من ساخته است و در آن تزئینات فرانسوی به کار برده است. من پس از این راه طولانی از فرانسه تا تهران در این هتل احساس کردم که در وطن خودم هستم.»
دیگر از هتل‌های قدیمی تهران «گراند هتل» است که اکنون جای آن را تئاتر جامعه باربد گرفته است. این‌جا را «باقراف» نامی تاسیس کرد که تا مدت‌ها محل تجمع و پایگاه هنرمندان و روشنفکران دوره قاجاریه بود و آنان در این هتل نمایش‌هایی را به روی صحنه می‌آوردند.
انتهای پیام
ارسال نظر